<];lu;yp tho;j;Jf;fs;
fle;j jrhg;jj;jpy;> ,e;jpah jdJ fpof;F mz;il ehLfSld; tYthd cwTfis Vw;gLj;Jtjpy; Fwpg;gplj;jf;f Kaw;rpia Nkw;nfhz;Ls;sJ. gpujku; eNue;jpu Nkhb mz;ikapy; fpof;F Mrpa cr;rp khehl;bw;fhf jha;yhe;J gazk; Nkw;nfhz;l epiyapy;> Kd;dhs; J}ju; mdpy; thj;th tUifapd; tiuaWf;fg;gl;l fhuzpfis vLj;Jf;fhl;Lfpwhu;
Ofle;j rpy Mz;Lfspy;> njd;fpof;F Mrpa ehLfspd; 10 cWg;gpdu;fisf; nfhz;l rq;fk; (Mrpahd;) kw;Wk; mjDld; njhlu;Gila Mrpahd; gpuhe;jpa kd;wk; (ARF)> fpof;F Mrpah cr;rp khehL (EAS) kw;Wk; Mrpahd; ghJfhg;G mikr;ru;fs; gps]; (ADMM +) Mfpatw;Wld; ,e;jpah jdJ cwTfspy; fzprkhd Kd;Ndw;wk; fz;Ls;sJ. 1996apy; ciuahly; gq;FjhuuplkpUe;J> ,e;jpah 2002apy; xU cr;rpkhehL-epiy $l;lhsuhfTk; kw;Wk; 2012apy; Mrpahdpd; xU Nghu;j;jpw Kf;fpaj;Jtk; tha;e;j $l;lhsu; vd;w epiyf;F ePz;l J}uk; te;Js;sJ. ,e;jpah Mrpahid gy;NtW Jiwfspy; 30f;Fk; Nkw;gl;l cau; kl;l ciuahly;fspy; <LgLj;jpapUf;fpwJ. NkYk;> <.V.v]pd; NghJ> gpujku; eNue;jpu Nkhb 16tJ ,e;jpah-Mrpahd; cr;rp khehL> 14tJ fpof;F Mrpah cr;rp khehL kw;Wk; 3tJ gpuhe;jpa tpupthd nghUshjhu $l;L (Mu;rp,gp) cr;rp khehl;bYk; fye;J nfhz;lhu;.
Nghu;j;jpw eltbf;if rhu;e;j cwTfs;
Mrpahd;-,e;jpah cr;rp khehl;by; (etk;gu; 2 Kjy; 4> 2019 tiu) njd;fpof;F Mrpahtpd; ikaj;jd;ikapd; ghu;itia mikf;Fk; ,e;jpahtpw;Fk; MrpahDf;Fk; ,ilapyhd ,e;Njh-grpgpf; fz;Nzhl;lj;jpd; gu];gu xUq;fpizg;ig gpujku; Nkhb ghuhl;bdhu;. fly;rhu; ghJfhg;G> ePy nghUshjhuk; kw;Wk; kdpjhgpkhd cjtp kw;Wk; NguopT epthuzk;Nghd;w Jiwfspy; MrpahDldhd jdJ cwit tYg;gLj;j ,e;jpah tpUk;GfpwJ vd;W mtu; kPz;Lk; typAWj;jpdhu;. cyfstpy; kpfTk; Gfo;ngw;w njhopy;El;g epWtdq;fspy; xd;whd GJnly;ypiar; Nru;e;j ,e;jpa njhopy;El;gf; fofj;jpy; Mrpahd; khztu;fSf;F ,e;jpah 1>000 gpvr;b cjtpj;njhif toq;fpaJ.

Mrpahdpd; 1.85 gpy;ypad; tYthd kf;fSld; ,e;jpahTf;F Mo;e;j nghUshjhu xUq;fpizg;G Njit> nkhj;j cs;ehl;L cw;gj;jpapy; (nkhj;j cs;ehl;L cw;gj;jp) 3.8 bupy;ypad; mnkupf;f lhyu;. ,Ujug;G tu;j;jfk; jw;NghJ 81.33 gpy;ypad; mnkupf;f lhyuhf cs;sJ.Mrpahd; Vg;uy; 2000 Kjy; khu;r; 2018 tiu ,e;jpahtpy; 68.91 gpy;ypad; mnkupf;f lhyu;fis KjyPL nra;Js;sNjhL> 2007 Kjy; 2015 tiu ,e;jpah Mrpahdpy; 36.67 gpy;ypad; mnkupf;f lhyu;fis KjyPLk; nra;Js;sJ.

14 tJ fpof;F Mrpah cr;rp khehL ghJfhg;G kw;Wk; irgu; fpiuk; Fwpj;Jk; ftdk; nrYj;jpaJ.<.V.v]; xj;Jiog;gpd; vjpu;fhy Nehf;fk; kw;Wk; gpuhe;jpa kw;Wk; ru;tNjr gpur;rpidfs; Fwpj;j fUj;Jfisg; gupkhwpf;nfhs;tJ gw;wpa Ma;T ,Ue;jJ. ,e;Njh-grpgpf; gpuhe;jpaj;jpy; ghJfhg;ghd fly; fsj;ij cUthf;Ftjw;fhd xU Gjpa Kaw;rpia gpujku; Nkhb Kd;nkhope;jhu;> NkYk; ePy nghUshjhuj;ij tYg;gLj;Jtjw;fhd xU Kd;Kaw;rpiaAk; gupe;Jiuj;jhu; (nghUshjhu tsu;r;rpf;F fly; tsq;fspd; epiyahd gad;ghL). Mrpahd; jtpu> <.V.v]; gq;Nfw;ghsu;fspy; ,e;jpah> rPdh> [g;ghd;> nfhupah FbauR> M];jpNuypah> epA+rpyhe;J> mnkupf;fh kw;Wk; u\;ah Mfpait mlq;Fk;.

xU cWjpahd epiyg;ghL
gpujku; jdJ tUifapd; NghJ> Mu;.rp.,.gp. cr;rp khehl;bd; 3 tJ gjpg;gpYk; gq;Nfw;whu;. Mrpahdpd; 10 cWg;gpdu;fSld; M];jpNuypah> rPdh> ,e;jpah> [g;ghd;> njd; nfhupah kw;Wk; epA+rpyhe;J Mfpa 6 gq;Fjhuu;fSld; Mu;.rp.,.gp. xU Kd;nkhopag;gl;l vg;.b.VMFk;. vt;thwhapDk;> etk;gu; 4 Mk; Njjp> gq;Nfw;w 16 ehLfs; xU mwpf;ifia ntspapl;ld> mtw;wpy; 15 ehLfs; ciu mbg;gilapyhd Ngr;Rthu;j;ijfis Kbj;Jtpl;ld mjd;gpd; 2020Mk; Mz;by; xg;ge;jj;jpy; ifnaOj;jpLk;. ePz;l VO Mz;L Ngr;Rthu;j;ijfSf;Fg; gpwF> jPu;f;fg;gl Kbahj Fwpg;gplj;jf;f rpf;fy;fSld;> ,e;jpa J}Jf;FO xU ,Wjp mwpf;ifia ntspapl;lJ> mjd; gq;Nfw;G “,e;j gpur;rpidfspd; jpUg;jpfukhd jPu;itg; nghWj;jJ” vd;W $wpaJ. cyf kf;fs;njhifapy; ghjpia cs;slf;fpaJ kw;Wk; cyf tu;j;jfj;jpy; fpl;lj;jl;l 40 rjtPjKk;> nkhj;j cs;ehl;L cw;gj;jpapy; 35 rjtPjKk;> Mu;.rp.,.gp cyfpd; kpfg;ngupa Rje;jpu tu;j;jf gFjpahf khwf;$Lk; mjDld; ,e;jpah %d;whtJ ngupa nghUshjhukhf ,Ug;gjhy;> mJTk; xU gFjpahf ,Uf;Fk;
“Muk;gj;jpy; ,Ue;Nj ,e;jpah Mu;rp,gp Ngr;Rthu;j;ijfspy; Kd;$l;bNa> Mf;fG+u;tkhf> mu;j;jKs;sjhf <Lgl;Ls;sJ> Mdhy; Mu;rp,gp xg;ge;jk; tiuT ,e;jpahtpd; epYitapy; cs;s gpur;rpidfs; kw;Wk; ftiyfis jpUg;jpfukhf ftdpf;ftpy;iy vd;whYk; Mu;rp,gpapd; mbg;gil Nfhl;ghLfs; kw;Wk; xg;Gf;nfhs;sg;gl;l topfhl;Lk; nfhs;iffis KOikahf gpujpgypf;ftpy;iy.”
eNue;jpu Nkhb
,e;jpag; gpujku;
Nkhbapd; re;jpg;G
,e;jpah> kpahd;ku; kw;Wk; jha;yhe;ij ,izf;Fk; Kj;jug;G neLQ;rhiyapd; Kf;fpaj;Jtj;ij gpujku; kPz;Lk; typAWj;jpdhu;> NkYk; ,e;j jpl;lj;ij rupahd Neuj;jpy; Kbf;f ,e;jpah fLikahf cioj;J tUtjhfTk; njuptpj;jhu;.
ghq;fhf;fpy; ele;j ‘rth];B Nkhb r%f epfo;tpy;> jpUts;Stupd; jkpo; fpshrpf;> jpUf;Fuypd; jha; nkhopngau;g;ig gpujku; Nkhb ntspapl;lhu;.
,Ujug;G $l;L
[g;ghdpd; gpujku; \pd;Nrh mNgTldhd re;jpg;gpy;> gpujku; Nkhb vjpu;tUk; ,e;jpah – [g;ghd; 2 + 2 ciuahly; kw;Wk; brk;gupy; ,U jiytu;fSf;fpilapy; Mz;L cr;rp khehL Fwpj;J ftdk; nrYj;jpdhu;
tpal;ehkpa gpujku; ENad; [{thd; /Gf; kw;Wk; gpujku; Nkhb MfpNahu; jPtputhjk;> gaq;futhjk; kw;Wk; fly; rl;lk; njhlu;ghd If;fpa ehLfspd; khehl;il (A.vd;.rp.vy;.X.v];) Mjupg;gjw;fhd mtu;fspd; mu;g;gzpg;G gw;wp Ngrpdu;.
M];jpNuypa gpujku; ];fhl; Nkhuprd; kw;Wk; gpujku; Nkhb MfpNahu; ntspg;gilahd> ,ytr kw;Wk; jpwe;j ,e;Njh – grpgpf; kPjhd jq;fs; cWjpg;ghl;il kPz;Lk; cWjpg;gLj;jpdu;.
kpahd;kUf;fhd khepy MNyhrfu; Mq; rhd; R+fp kw;Wk; gpujku; Nkhb mtu;fSf;fpilapy; tpkhd ,izg;G Fwpj;J Ngrpdu;> NkYk; rp.vk;.vy;.tp ehLfSf;fhd (fk;Nghbah> yhNth];> kpahd;ku; kw;Wk; tpal;ehk;) tzpf epfo;it kpahd;kupd; ahq;Nfhdpy; 2019 etk;gu; ,Wjpapy; elf;fTs;s; ,e;jpahtpd; jpl;lj;ijAk; cWjpaspj;jhu;.
,e;NjhNdrpa gpujku; N[hNfh tpNlhNlhTldhd gpujku; Nkhbapd; re;jpg;G ,Ujug;G tu;j;jfj;jpy; ftdk; nrYj;jpaJld;> ,e;jpag; nghUl;fSf;F mjpf re;ij mZfypd; mtrpaj;ij vLj;Jiuj;jJ
jha; gpujku; gpuAj; rhd; – Xr;rhTldhd jdJ re;jpg;gpy;> gpujku; Nkhb ,U ehLfSf;fpilNaahd ,izg;ig Nkk;gLj;Jtij typAWj;jpdhu;> cly; kw;Wk; b[pl;ly; ,izg;G cl;gl.